Türkiye’de bakım ve korunması devletin denetiminde olan çocuklar için; koruyucu aile, yetiştirme yurdu, sevgi evleri gibi farklılaşmış modeller mevcuttur. Bu bağlamda çocuk aile yanında ya da yurt ve yuva ortamında hayatına devam ediyor. 2017 yılı itibariyle yetiştirme yurdu modeline son verilerek, çocuk evleri, çocuk evleri sitesi ve yuva modeline geçilmiştir (Yader, 2020). Günümüzde Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bünyesine bağlı görevlerine devam ediyor. Güncel modeller, bakanlığın başkanlıkları tarafından yürütülmekte.
Yetiştirme yurdu modelinde destek ve yardım alan çocukların, koruyucu aile ile yaşamına devam eden çocuklara kıyasla umutsuzluk düzeylerinin yüksek olduğu görülmüştür.
Bunun sebepleri; paylaşım ve psikolojik destekte yetersiz şartlarda hayatlarını idame ettirmeleri, bireysel temas edebilecekleri bakım veren kişilerin eksikliği, geleceğe ilişkin beklentilerinin düşüklüğü sebebiyle üniversite eğitiminde isteksizliğin oluşması görülüyor (Tümkaya, 2005).
Yetiştirme yurtları günümüzde aktif olmasa da, içeriği ve işleyişi birbirine oldukça benzer olan; aile tarafından değil, kurum tarafından bakımları verilen çocuk evleri modeli aktif çalışmaktadır. Çocuk evlerinde 0-18 yaş grubu çocuklar ile korunma kararının devamını gerektiren şartları taşıyan gençlere hizmet verilmekte. Koruyucu aile ve evlat edinme bakım modelleri de ülkemizde uygulanıyor.
Toplumun önyargıları ve yanlış bilinen kalıplaşmış fikirlerle mücadele etmeye ek olarak, yurt ve yuva modellerinde hayata hazırlıkta karşılaşılan güçlükler çocukları geleceğe hazırlanmaları konusunda olumsuz etkiliyor. Bakım personelinin olumsuz ya da yanlış davranışları, bakım alan her çocuğun gelecek motivasyonuna bir darbe daha vurmakta. Söz konusu modelde, aile içinde bireysel özen gösterilerek bakılan çocukların gelişimi kadar olumlu bir gelişim görmeyi beklemek mümkün değil.
Kurum içerisindeki bakım veren personelin alan bilgisinin geliştirilmesi, bakım veren personel sayısının arttırılması ya da personellerin iyileştirilmesi yurt modeli iyileştirmesi için çözüm önerisi olarak sunulabilir.
İnsana hep bir keder hissettirir “yetimhane” sözcüğü. Bu his filmlere dahi yansımış. Örnek olarak yönetmenliğini Juan Antonio Bayona‘nın yaptığı “El Orfanato” ve Shahrbanoo Sadat’ın “Parwareshghah” filmleri yetimhaneleri konu alır ve keder, karamsarlık ve gerilim duygularını işler.
Dünya’da yetimhanelerin değişim ve gelişim sürecine bakacak olursak; önceki dönemlerde korunmaya ihtiyacı olan çocukların bakımı gönüllülük esaslı ve saygın kişiler tarafından düzenlenen hizmetlerken, daha sonra ihtiyaçlara yönelik artış ve iyileştirme çabaları sonucunda kurumsal hizmetler haline geldi. Ancak toplu bakımın sağlandığı bir yuvada ya da yurtta çocuğun özel alanından söz etmek neredeyse imkânsız. Bu nedenle 1990’lı yıllardan itibaren büyük kapasiteli kurumlardan küçük kapasiteli kurumlara geçiş görülüyor ve bu sayede çocukların kendi özel alanlarını oluşturabilmeleri için imkanları oluşturuyor. Ayrıca küçük kapasiteli kurumlarla olumsuz davranışa sahip çocukların diğer çocuklar üzerindeki etkileri azaltılmaya çalışılıyor. Yetimhanelerin değişim ve gelişim sürecine tekrar baktığımızda küçük kapasiteli kurumların yanında gelişmiş dünya ülkelerinde yeni bir model ise kurum bakımı hizmetinden ev tipi bakıma doğru bir geçiş olduğu görülüyor. Koruyucu aile yanında bakımın gelişmesi ile kurumlar giderek küçülmeye ve kapanmaya başladı. (SÖĞÜTLÜ ,2015)
KAYNAKÇA
TÜMKAYA S (2005). Ailesi Yanında ve Yetiştirme Yurdunda Kalan Ergenlerin Umutsuzluk Düzeylerinin Karşılaştırılması. Çukurova Üniversitesi. Adana. 3(4):445.
SÖĞÜTLÜ A (2015). Çocuk Refahı Alanında Çalışan Personelin Sevgi Evleri Modeline Yönelik Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
YADER (2021). Devlet Korumasında Yetişenlerin Genel Durumları Basın Bülteni. 06-130-032/95. Erişim Adresi: [ https://www.yader.org.tr/5591-2/ ] Erişim Tarihi: 08.04.2022
Bu yazı Bilge Çevik ve Umut Taşkın tarafından Hayat Sende Derneği adına hazırlanmış, kontrolü İlayda Şen tarafından yapılmıştır.
Pozitif sosyal dönüşüm için bağışlarınızla destek olun.
